หลังจากพระพุทธเจ้าเสด็จเข้าสู่ปรินิพพาน พระบรมสารีริกธาตุได้ถูกแบ่งออกเป็น 8 ส่วน ให้กับกษัตริย์ 8 เมือง ที่ทรงเลื่อมใสในพุทธศาสนา ณ ประเทศอินเดีย เพื่อ สร้างพระมหาธาตุเจดีย์ บรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้สักการะบูชา เป็นจุดเริ่มต้นที่มา ของคติในการสร้างพระมหาธาตุเจดีย์ขึ้น และแพร่หลายไปสู่ลังกาทวีป ในราว พ.ศ. 1700 คณะสงฆ์ไทยที่เดินทางไปศึกษา พระปริยัติธรรมจากลังกา ได้นำพระ บรมสารีริกธาตุและคตินิยมการสร้างพระมหาธาตุเจดีย์ ประจำเมืองกลับมาเผยแพร่ วัดมหาธาตุ จึงเป็นเสมือนจุดศูนย์กลางพระพุทธศาสนา และเป็นหลักเมืองของ เมืองสำคัญนับแต่ครั้งกรุงสุโขทัย ราชธานีแห่งแรกของไทย จวบจนสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ อีกทั้งยังเป็นสถานที่ประกอบ พระราชพิธีกรรมในพุทธศาสนา

วัดพระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม

Wat Phra Pathom Chedi, Nakhon Patom

พระธาตุองค์เดิมมีอายุเก่าแก่ที่สุดในสมัยศิลปะไทย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเจดีย์องค์ใหญ่ครอบไว้ใน พ.ศ. 2396-2413

วัดพระมหาธาตุ จ.นครศรีธรรมราช

Wat Phra Maha That, Nakhon Si Thammarat

ศูนย์กลางความศรัทธาพุทธศาสนาของชาวภาคใต้ จัดอยู่ในศิลปะสมัยอยุธยา อายุราวพุทธศตวรรษที่ 19-20

วัดพระธาตุดอยสุเทพ จ.เชียงใหม่

Wat Phra That Doi Suthep, Chieng Mai

จุดร่วมแห่งศรัทธาของพุทธศาสนิกชนชาวล้านนา บนยอดดอยสุเทพ พระธาตุศิลปะล้านนา สร้างขึ้นใน พ.ศ. 1912

วัดพระธาตุลำปางหลวง จ.ลำปาง

Wat Phra That Lampang Luang, Lampang

พระธาตุเก่าแก่คู่เมืองเขลางค์นคร พุทธศาสนาสถานศิลปะล้านนา อายุกว่า 500 ปี สร้างขึ้นในยุคต้นพุทธศตวรรษที่ 20

วัดมหาธาตุ จ.พระนครศรีอยุธยา

Wat Maha That, Phra Nakon Si Ayutthaya

สัญลักษณ์ของความรุ่งโรจน์แห่งพุทธศาสนา ในสมัยอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา สถาปัตยกรรมศิลปะอยุธยาตอนต้น พุทธศตวรรษที่ 20

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จ.พิษณุโลก

Wat Phra Si Rattana Maha That, Phitsanulok

พระธาตุเมืองสองแคว ที่พึ่งทางใจของพุทธศาสนิกชนชาวไทยภาคเหนือตอนล่าง พุทธสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาตอนต้น สร้างราวต้นพุทธศตวรรษที่ 20