พ่อแม่สามารถติดตามสังเกตพฤติกรรม พัฒนาการของลูกใน ด้านต่างๆ ได้แก่ ความสามารถ ด้านการเคลื่อนไหวร่างกาย การใช้ตาและมือประสานกัน ทำสิ่งต่างๆ การสื่อภาษา อารมณ์ สังคมของลูกวัยต่างๆ เพื่อจะได้เข้าใจธรรมชาติ และความรู้สึกนึกคิดของลูก แต่ละคน แต่ละวัย พ่อแม่จะได้อบรมเลี้ยงดู และจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม เป็นการให้โอกาสลูก ได้เรียนรู้ เล่น และฝึกฝน ทำสิ่งต่างๆ ตลอดจนแสดงออกได้ ตามความสามารถ พร้อมที่จะพัฒนาขึ้นต่อๆ ไป เป็นการช่วยให้ลูก มีความคิดสร้างสรรค์ และเชื่อมั่นในตัวเองอีกด้วย หากถึงอายุที่ควรทำได้ แต่ลูกยังทำไม่ได้ พ่อแม่ควรให้โอกาส โดยฝึกให้ก่อน แต่ถ้าลูกไม่มีความก้าวหน้า ใน 1 เดือน ควรปรึกษาหมอ หรือเจ้าหน้าที่สาธารณสุข พ่อแม่ควรบันทึก ความสามารถของลูก ตามตารางต่อไปนี้ |
![]() |
พัฒนาการของเด็กตามวัย
ความสามารถตามวัย |
ทำได้ภายใน |
วิธีการส่งเสริมพัฒนาการของลูก
|
สบตา จ้องแม่ | 1 เดือน |
-ให้กินนมแม่อย่างเดียว |
คุยอ้อแอ้ ยิ้ม มองตาม ชันคอในท่าคว่ำ |
2 เดือน |
-เล่นกับลูกโดยแขวนของสีสด ที่เคลื่อนไหวได้
ห่างจากหน้าลูก ประมาณ 1 ศอก ให้ลูกมองตาม พูดคุย ทำเสียงต่างๆ และร้องเพลง - ให้ลูกนอนคว่ำในที่นอน ที่ไม่นุ่มเกินไป |
ชันคอได้ตรงเมื่ออุ้มนั่ง ส่งเสียงโต้ตอบ |
3 เดือน |
- อุ้มท่านั่ง พูดคุยทำเสียงโต้ตอบกับลูก - ให้ลูกนอนเปลหรืออู่ที่ไม่มืดทึบ |
ไขว่คว้า หัวเราะเสียงดัง ชูคอตั้งขึ้นในท่าคว่ำ | 4 เดือน |
- จัดที่ที่ปลอดภัยให้ลูกหัดคว่ำ คืบ - เล่นกับลูกโดยชูของเล่นให้ลูกไขว่คว้า ชมเชยให้กำลังใจเมื่อลูกทำได้ |
คืบ พลิกคว่ำ พลิกหงาย | 5 เดือน |
- หาของเล่นสีสดๆ ชิ้นใหญ่ๆ ที่ปลอดภัย ให้หยิบจับ
และคืบไปหา - พ่อแม่ช่วยกัน พูดคุยโต้ตอบ ยิ้ม เล่นกับลูก พูดถึงสิ่งที่กำลังทำอยู่กับลูก เช่น อาบน้ำ กินข้าว |
คว้าของมือเดียว หันหาเสียงเรียกชื่อ ส่งเสียงต่างๆ โต้ตอบ |
6 เดือน |
- เวลาพูดให้เรียกชื่อลูก - เล่นโยกเยกกับลูก หาของให้จับ |
นั่งทรงตัวได้เอง เปลี่ยนสลับมือถึอของได้ |
7 เดือน |
- อุ้มน้อยลง ให้ลูกได้คืบ และนั่งเล่นเอง
โดยมีแม่คอยระวัง อยู่ข้างหลัง - ให้เล่นสิ่งที่มีสีและขนาดต่างกัน เช่น ลักษณะผิวเรียบ หยาบ อ่อนแข็ง - ให้หยิบจับสิ่งของเข้าออก จากถ้วยหรือกล่อง |
มองตามของที่ตก กลัวคนแปลกหน้า | 8 เดือน |
- กลิ้งของเล่นให้ลูกมองตาม - พูดและทำท่าทาง เล่นกับลูก เช่น จ๊ะเอ๋ จับปูดำ แมงมุม จ้ำจี้ ตบมือ |
เข้าใจเสียงห้าม เล่นจ๊ะเอ๋ ตบมือ ใช้นิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือ หยิบของชิ้นเล็ก |
9 เดือน |
- หัดให้เกาะยืน เดิน ใช้นิ้วหยิบ จับของกินชิ้นเล็กเข้าปาก
เช่น ข้าวสุก มะละกอหั่น ฟักทอง ห้ามให้เมล็ดถั่ว กระดุมหรือสิ่งอื่น ที่อาจติดคอจะสำลักได้ เหนี่ยวตัว เกาะยืน เกาะเดิน |
ส่งเสียงต่างๆ "หม่ำหม่ำ" "จ๋าจ๊ะ" | 10 เดือน |
- จัดที่ให้ลูกคลาน และเกาะเดิน อย่างปลอดภัย - เรียกลูกและชูของเล่น ให้ลูกสนใจเพื่อลุกขึ้นจับ |
ตั้งไข่ พูดเป็นคำที่มีความหมาย เช่น พ่อ แม่ เลียนเสียง ท่าทาง และเสียงพูด |
1 ปี |
- ให้ลูกมีโอกาสเล่นสิ่งของ โดยอยู่ในสายตาผู้ใหญ่ - พูดชมเชย เมื่อลูกทำสิ่งต่างๆ ได้ - พูดคุย ชี้ และบอกส่วนต่างๆ ของร่างกาย - ให้รู้จักฟัน แปรงสีฟัน และการแปรงฟัน |
เดินได้เอง ชี้ส่วนต่างๆ ของร่างกาย ตามคำบอก ดื่มน้ำจากถ้วย |
1 ปี 3 เดือน |
- พูดคุยโต้ตอบ ชี้ชวนให้ลูกสังเกตของ และคนรอบข้าง
ให้หาของ ที่ซ่อนใต้ผ้า - ชี้ให้ดูภาพ และเล่าเรื่องสั้นๆ ให้ลูกฟัง - ให้ลูกหัด ตักอาหาร ดื่มน้ำและนม จากถ้วย ให้แต่งตัว โดยช่วยเหลือตามสมควร - ให้ลูกคุ้นเคย กับการแปรงฟัน โดยแปรงฟันให้ ทุกครั้งที่อาบน้ำให้ลูก |
เดินได้คล่อง รู้จักขอ และ |
1 ปี 6 เดือน |
- ให้โอกาสลูก เดิน วิ่ง และหยิบจับสิ่งของ
โดยระวังความปลอดภัย - ร้องเพลง คุยกับลูก เกี่ยวกับสิ่งรอบตัว เล่นเกมง่าย - จัดหาและทำของเล่น ที่มีสีและรูปทรงต่างๆ |
พูดแสดงความต้องการ พูด 2-3 คำ ติดต่อกัน เริ่มพูดโต้ตอบ ขีดเขียนเป็นเส้นได้ |
1 ปี 9 เดือน |
- เมื่อลูกพยายามทำสิ่งใด ควรสนใจ ชี้แนะ
และให้กำลังใจ โดยให้ลูกคิด และทำเองบ้าง - ฝึกลูกให้ช่วยตัวเอง เช่น ขับถ่ายให้เป็นที่ รู้จักล้างมือ ก่อนกินอาหาร และหลังขับถ่าย - ให้ลูกมีส่วนร่วม ทำกิจกรรมต่างๆ ในบ้าน |
เรียกชื่อสิ่งต่างๆ และคนที่คุ้นเคย กินอาหารเอง |
2 ปี |
- พ่อแม่ต้องทำตัวเป็นตัวอย่างที่ดี อย่างสม่ำเสมอ
และอบรมสั่งสอนลูก ด้วยเหตุผลง่ายๆ - สอนลูกให้รู้จัก ทักทาย ขอบคุณ และขอโทษ ในเวลาที่เหมาะสม |
ซักถาม "อะไร" พูดคำคล้องจอง ร้องเพลงสั้นๆ เลียนแบบท่าทาง หัดแปรงฟัน |
2 ปี 6 เดือน |
- พาลูกเดินรอบบ้าน และบริเวณใกล้ๆ ชี้ชวนให้สังเกต
สิ่งที่พบเห็น - หมั่นพูดคุย ด้วยคำพูดที่ชัดเจน และตอบคำถาม ของลูก โดยไม่ดุ หรือแสดงความรำคาญ - ชวนลูกแปรงฟัน เมื่อตื่นนอน และก่อนนอน ทุกวัน |
บอกชื่อและเพศตนเองได้ รู้จักให้และรับ รู้จักรอ |
3 ปี |
- สนับสนุนให้พูด เล่าเรื่อง ร้องเพลง ขีดเขียน
และทำท่าทางต่างๆ - สังเกตท่าทาง ความรู้สึกของลูก และตอบสนอง โดยไม่ไปบังคับ หรือตามใจลูก จนเกินไป ควรค่อยๆ พูดและผ่อนปรน - จัดหาของที่มีรูปร่าง และขนาดต่างๆ ให้ลูกเล่น หัดขีดเขียน หัดนับ แยกกลุ่ม และเล่นสมมติ |
ซักถาม "ทำไม" ล้างหน้า แปรงฟันเองได้ บอกขนาดใหญ่-เล็ก-ยาว-สั้น รู้จักสี ถูกต้อง 4 สี ไม่ปัสสาวะรดที่นอน เล่นรวมกับคนอื่น รอตามลำดับก่อนหลัง |
3 ปี 6 เดือน |
- ตอบคำถามของลูก ให้หัดสังเกต - เล่าเรื่องจากภาพ คุย ซักถามเรื่องที่เล่า - ฝึกให้ลูกใส่เสื้อผ้า ติดและกลัด กระดุม รูดซิป สวมรองเท้า |
ยืนทรงตัวขาเดียว และเดินต่อเท้า เลือกของที่ต่างจากพวกได้ นับได้1-10 รู้จักค่าจำนวน 1-5 บอกสีได้ 4 สี |
4 ปี |
- ให้ลูกหัดเดิน บนไม้กระดานแผ่นเดียว หัดยืนทรงตัวขาเดียว
และกระโดดข้ามเชือกเดี้ยๆ - เล่นทาย "อะไรเอ่ย" กับลูกบ่อยๆ ฝึกหัดนับสิ่งของ และหยิบของ ตามจำนวน 1-5 ชิ้น - ฝึกให้สังเกต เปรียบเทียบ สิ่งที่แตกต่างกัน และจัดกลุ่ม สิ่งที่เหมือนกัน - ดูแลให้ลูกหัด แปรงฟันให้สะอาด ทุกซี่ ทุกครั้ง |
พบผู้ใหญ่รู้จักไหว้ ทำความเคารพ รู้จักขอบคุณ รู้จักเล่าเรื่องสั้นๆ รู้ค่าจำนวน 1-10 |
5 ปี |
- ให้ขีดเขียน วาดรูป ระบายสี พับกระดาษ
และปั้น - ดูแลให้แปรงฟัน ให้สะอาด ก่อนนอน ทุกคืน - อ่านหนังสือให้ลูกฟัง ฝึกให้อ่าน และเขียน ตัวอักษร และตัวเลข - พูดคุยกับลูก เกี่ยวกับบุคคล และประเพณี ในท้องถิ่น |